Φταίει άραγε η κρίση για τη ψυχική μας κατάσταση ;
Σχεδόν δεκαετία από τότε που όροι όπως “δημοσιονομική κρίση”, “χρέος”, “μνημόνια”, “εκλογές”, “ανεργία”, “φτώχια”, “αδιέξοδο”, “μετανάστευση”, “πίεση”, “άγχος”, “κατάθλιψη”, “αυτοκτονία” και πολλοί άλλοι, έχουν κατακλίσει την καθημερινότητά μας. Χρησιμοποιούνται κατά κόρον στα ΜΜΕ, στις οικογενειακές συζητήσεις, στις παρέες, στους οργανισμούς, στα ιατρεία και γραφεία ειδικών. Τα τελευταία οχτώ χρόνια η χώρα μας βιώνει και αυτή, έντονη οικονομική κρίση στα πλαίσια της ευρύτερης Ευρωπαϊκής και παγκόσμιας κρίσης. Τα μέχρι πριν λίγα χρόνια πολιτικο- κοινωνικό- οικονομικά δεδομένα αλλάζουν ριζικά και ως σαν ο κόσμος να είναι ένα τεράστιο ντόμινο, αλλαγές παρατηρούνται η μια μετά την άλλη σε όλους τους τομείς, σε όλες τις χώρες. Όπως στο ντόμινο το ένα κομμάτι πέφτει μετά το άλλο, κάπως έτσι παρουσιάζεται και η ευρύτερη πορεία του κόσμου μας, χωρίς να υπάρχει δυνατότητα να παραμείνουμε όρθιοι, σταθεροί, δυνατοί. Συμφωνείτε ; Είναι πολύ απλό και εύκολο, ίσως και ανακουφιστικό σχετικά με την προσωπική μας ευθύνη και ιστορία του καθενός, να υιοθετήσουμε την παραπάνω μορφή σκέψης και σύνδεσης γεγονότων.
Η «Κρίση» όμως δεν είναι μια κατάσταση στατική. Είναι η διαδικασία ενεργή και ζωντανή που χαρακτηριστικό της είναι οι αλλαγές! Αυτή όμως δεν είναι και η φύση της ζωής; Κάθε στιγμή δεν αλλάζουμε; Από την πρώτη στιγμή της ανθρώπινης σύλληψης μέχρι το θάνατο (για την ακρίβεια και μετά το θάνατο, αν σκεφτούμε την οργανική αποσύνθεση που υφίσταται το σώμα) συμμετέχουμε σε μια διαδικασία συνεχόμενης εξέλιξης, άλλοτε θετικής και άλλοτε αρνητικής. Νέα δεδομένα, σχέσεις, πληροφορίες, εμπειρίες και καταστάσεις καθημερινά επιδρούν πάνω σε κάθε έμβιο ον και στο περιβάλλον. Δεν είναι όμως απλή επιρροή ! Είναι αλληλεπίδραση… Το περιβάλλον, ο άνθρωπος ασκούν και αυτοί με τη σειρά τους επιρροή και συμβάλλουν στην διαμόρφωση αυτής της συν-εξέλιξης. Συνεπώς δεν είναι δυνατό η κρίση να σημαίνει καταστροφή, θάνατο και τέλος.
Η ψυχική υγεία είναι και αυτή ένα αναπόσπαστο θέμα της κρίσης. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας μάλιστα, έθεσε την κατάθλιψη πέρυσι ως θέμα της Παγκόσμιας Ημέρας Υγείας 2017. Μέσα σε όλους τους τομείς που κλήθηκαν να επαναπροσαρμοστούν στα νέα δεδομένα της κρίσης, είναι και αυτός της ψυχικής κατάστασης του ατόμου. Τα στατιστικά δεδομένα αναδεικνύουν ένα ποσοστό της τάξης του 4% του παγκόσμιου πληθυσμού να πάσχει από κατάθλιψη η οποία χαρακτηρίζεται από τον ΠΟΥ ως η κυριότερη μορφή αναπηρίας.
Σχετικές με την κατάθλιψη έρευνες και στατιστικές έχουν γίνει και στη χώρα μας και πολλές από αυτές πραγματοποιήθηκαν για το χρονικό διάστημα κατά το οποίο η χώρα μας βιώνει την οικονομική κρίση. Βρέθηκε έντονη συσχέτιση, όχι όμως αιτιότητα ! Χρειάζεται μεγάλη προσοχή στον τρόπο ερμηνείας και μεταφοράς τους στο κοινό, ώστε να αποφεύγονται λανθασμένα συμπεράσματα και αποπροσανατολισμός από την πραγματικότητα.
Οι επιπτώσεις της κρίσης οφείλονται σε αυτήν ή είναι ένα συναθροιστικό αποτέλεσμα προηγούμενων γεγονότων και στάσεων ; Και αν όχι, τι είναι αυτό που διαφοροποιεί στο κάθε άτομο την επιρροή που έχει η κρίση πάνω του;
Φυσικά είναι ερωτήματα δύσκολα και προκαλούν σύγχυση στο άτομο και σε όλη την κοινωνία. Πολλά δεδομένα ως τώρα, ξαφνικά ανατρέπονται. Υπάρχει μια αποσταθεροποίηση σε όλους τους τομείς. Δεν μπορεί η ψυχολογία των ανθρώπων να μείνει ανεπηρέαστη. Χρειάζεται προσοχή όμως στην ερμηνεία των αλλαγών αυτών!
Πολλοί παράγοντες λειτουργούν επιβαρυντικά στην ψυχολογία του κάθε ανθρώπου, το πόσο όμως θα τον καταβάλουν και θα τον οδηγήσουν πιθανώς στην εμφάνιση μιας ψυχικής διαταραχής, εξαρτάται από το ίδιο το άτομο, το περιβάλλον του, την ιστορία του, την προσωπική αντίληψη που έχει για το πρόβλημα, τον τρόπο με τον οποίο προσαρμοζόταν μέχρι τώρα σε καταστάσεις κρίσης στη ζωή του, από το τι θεωρεί σημαντικό στη ζωή του, τι αξία δίνει στον εαυτό του και στις μέχρι τώρα επιλογές , κινήσεις και τρόπο σκέψης του, σε ατομικά χαρακτηριστικά όπως η ανοχή στην ματαίωση, η ανάγκη για έλεγχο των καταστάσεων .
Με την πολύτιμη συμβολή του google και των αμέτρητων πληροφοριών που υπάρχουν διαθέσιμες στο Internet, συχνά παρατηρείται να υιοθετούνται διαγνώσεις οι οποίες δεν προέρχονται από επαγγελματίες ψυχικής υγείας και τις περισσότερες φορές είναι λανθασμένες. Ποια η χρησιμότητα αυτού του φαινομένου; Γιατί επαναπαυόμαστε σε μια διάγνωση που έχουμε κάνει η ίδιοι από αυτά που διαβάζουμε και δεν απευθυνόμαστε στους ειδικούς για εκτίμηση και βοήθεια; Πως αλλάζει η ζωή μας, ο τρόπος σκέψης και συμπεριφοράς μας μετά την υιοθέτηση μιας τέτοιας προσωπικής διάγνωσης που έχουμε κάνει; Ποιοι επηρεάζονται από αυτή τη «διάγνωση» και με ποιο τρόπο;
Το στίγμα της κατάθλιψης και γενικότερα της ψυχικής ασθένειας φαίνεται να υποχωρεί με αργό αλλά σταθερό ρυθμό. Οι άνθρωποι που έχουν ζητήσει βοήθεια για τη ψυχική τους υγεία, γνωρίζουν πολύ καλά ότι χρειάζεται αρκετή δύναμη για να ξεκινήσεις μια θεραπεία. Για να φτάσει κάποιος στο σημείο της ανακούφισης καλείται να αντιμετωπίσει προηγουμένως αρκετά δύσκολα ζητήματα. Συνεπώς δεν είναι μια κατάσταση και διαδικασία που αφορά αδύναμους ανθρώπους. Αδυναμία ίσως να είναι η απραγία και η άκριτη υιοθέτηση των δεινών που μας επιφυλάσσει η τύχη μας (αν πιστεύουμε σε αυτήν).
Αρκετές φορές τίθεται το ερώτημα «Πότε πρέπει να ζητήσουμε βοήθεια;» Θα απαντήσω με ερώτηση και εγώ. Πότε θέλετε να ζητήσετε βοήθεια ; Όταν αντιλαμβάνεστε πως κάτι αλλάζει ή σας δυσκολεύει ; Όταν έχετε γίνει δυσλειτουργικοί και δεν μπορείτε να αντεπεξέλθετε στις απαιτήσεις της καθημερινότητας; Χρειάζεστε άραγε ποτέ βοήθεια ;
Ίσως από μια οπτική, η απόφαση πολλών ανθρώπων να επισκεφθούν και να ζητήσουν βοήθεια από επαγγελματίες ψυχικής υγείας , λόγω της πίεσης και των δυσκολιών που βιώνουν κατά την περίοδο της κρίσης, να είναι μια έμμεση πίστη στον εαυτό τους, στο παρελθόν, στις εμπειρίες, στις δυνατότητές τους και στην ελπίδα ότι μπορούν με την κατάλληλη βοήθεια να διαμορφώσουν την πορεία της εξέλιξής τους, οι ίδιοι σε συνεργασία με το περιβάλλον τους και όχι μια απρόσωπη γενική έννοια που μπήκε στη ζωή τους τα τελευταία οχτώ έτη.